In 2030 moet het grondstoffengebruik in Nederland zijn gehalveerd. Als ambassadeur ‘Circulaire Economie’ pleit prof. dr. Jacqueline Cramer daarom voor een ambitieuze circulaire agenda.
“De urgentie van het ontwikkelen van een circulaire economie is groot”, zegt Cramer. “We gebruiken te veel grondstoffen waarvan sommigen schaars zijn. Eigenlijk hebben we nu al 1,75 aardbollen nodig om in onze behoefte te voorzien, in 2050 loopt dat al op tot 3. Dat is onhoudbaar.”
Het idee van een circulaire economie is dat je producten, materialen en grondstoffen zolang mogelijk in een kringloop houdt. “Dat is dus veel meer dan alleen recycling,” zegt Cramer. “Het gaat ook over de beperking van grondstoffengebruik aan de voorkant en over het verbeteren van producten zodat je ze langer kunt gebruiken.” Een circulaire economie is dan ook niet alleen goed voor het milieu maar ook versterkend voor de economie, zegt Cramer: “Produceren wordt uiteindelijk goedkoper omdat je minder grondstoffen nodig hebt. En met een lokale kringloop word je minder afhankelijk van de rest van de wereld.”
Afgebakende initiatieven
Het ontwikkelen van een circulaire economie hangt samen met de energietransitie, het verstevigen van de biodiversiteit en klimaatverandering. Een belangrijke oplossing voor grote problemen dus, maar hoe zet je de transitie naar circulariteit in gang? Cramer: “Je kunt je richten op een specifieke keten, zoals bijvoorbeeld bouw of textiel, of op een regio waar je versnelling wilt. Door met zulke afgebakende initiatieven te werken wordt zichtbaar wat er concreet nodig en mogelijk is. Vervolgens kun je dat opschalen.” Cramer is betrokken geweest als onafhankelijke intermediair (‘transitiemakelaar’) bij verschillende veranderprocessen, zoals in de matrassensector: “Oude matrassen werden tot voor kort massaal verbrand. Recycling kwam niet van de grond omdat dit veel duurder was. Ik heb toen de matrassen keten bijeengebracht en gezamenlijk een oplossing gezocht. Afgesproken werd dat er een extra bedrag gevraagd zou worden bij verkoop van matrassen om daarmee recycling te financieren. Dit is vorig jaar ingevoerd.”
Samenwerking vormt de sleutel
Dergelijke initiatieven vragen wel om een goede samenwerking: “Er zijn vaak koplopers die het speelveld willen veranderen, maar tegen het bestaande systeem oplopen. Daarom is het belangrijk om transitiemakelaars in te zetten die de koplopers een zetje kunnen geven en de belangen van de gevestigde partijen kunnen neutraliseren.” Cramer roept daarom op tot samenwerking: “In circulaire economie komen veel grote duurzaamheidsproblemen samen. Die kunnen we aanpakken door coalities van welwillende partijen te smeden, gericht op ambitieuze doelen. Vandaaruit kunnen we opschalen en een grotere groep partijen betrekken. Daarbij hebben we de Rijksoverheid hard nodig. De consument wil in elk geval best mee: het begint met enthousiaste ‘early adopters’ die vernieuwing omarmen, waardoor het uiteindelijk mainstream kan worden. Dan worden circulaire initiatieven vanzelf betaalbaar.”