De nieuwe plannen van het ministerie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), dat verantwoordelijk is voor Emancipatie, zijn half november bekend gemaakt in de Emancipatienota. Een week later volgde de Emancipatiemonitor, waarin het CBS tweejaarlijks de belangrijkste cijfers rondom de emancipatie van vrouwen in Nederland presenteert. Een goed moment voor WOMEN Inc. om te reflecteren op hoe het staat met de emancipatie in Nederland en of de beleidsplannen voldoende zijn.

Geschreven door WOMEN Inc.

In de Emancipatienota worden veel oorzaken en oplossingen benoemd voor meer gelijke kansen, ongeacht gender of sekse. Maar we vragen ons af of het ministerie voldoende concrete maatregelen neemt om bestaande achterstanden weg te werken en versnelling te realiseren. De Emancipatienota is een mooi begin, maar wat ons betreft is emancipatiebeleid iets wat door het hele kabinet moet worden opgepakt, niet alleen door het ministerie van OCW. Alleen dan kunnen we ervoor zorgen dat er gelijke kansen ontstaan voor iedereen, ongeacht gender of sekse.

Werk

In de nota wordt de focus gelegd op het vermijden van deeltijdwerken. En dat is begrijpelijk, gezien de krapte op de arbeidsmarkt en het feit dat in veel sectoren met krapte – zoals onderwijs, zorg en kinderopvang – voornamelijk vrouwen werken. In die sectoren hebben we iedereen nodig. In 2021 had 67,3% van de vrouwen een baan in deeltijd, waarvan de meeste een grote deeltijdbaan (28-34 uur). Een deel van de vrouwen die een deeltijdbaan hebben zouden onder bepaalde omstandigheden meer willen werken. Maar dit is niet voor iedereen een optie, bijvoorbeeld vanwege de zorg voor jonge kinderen (96%) en huishouden (86%), omdat in de sector waar ze werken deeltijdcontracten de norm zijn (bijvoorbeeld in de zorg), of omdat de werkdruk hoog is. Opvallend en tegelijkertijd zorgelijk hierbij is dat uit de monitor blijkt dat het percentage stellen dat werk en zorg gelijk wil verdelen 41% is, terwijl het percentage dat dit uiteindelijk ook zo in de praktijk brengt slechts 9% is. Hier is nog werk aan de winkel.

Een deel van de oorzaken gaat dus om de verdeling tussen betaald werk en onbetaalde zorg, en een deel gaat over of het mogelijk is in de huidige baan. Om die werk-zorgverdeling anders in te kunnen richten zijn verlofregelingen en goede, (bijna) gratis kinderopvang belangrijk. Verlofregelingen bij de geboorte van een kind zouden voor beide partners even lang moeten zijn en volledig worden vergoed. Ook een goede en tijdige invoering van de plannen voor hervorming van de kinderopvang zijn hiervoor cruciaal.1

Het is goed nieuws dat er op korte termijn wetgeving voor het dichten van de loonkloof (nu nog 13%) zal worden ingevoerd en de minister zegt ‘verdere, stevigere stappen te gaan zetten’. Maar het is onduidelijk hoe die stappen eruit zien. WOMEN Inc. doet hiervoor de volgende aanbevelingen:   

• Ontwikkel en deel tools om best practices te delen en bedrijven te ondersteunen, zoals de Gelijke Beloonwijzer.
• Zorg ervoor dat wanneer er wetgeving is tegen de loonkloof hier ook bekendheid aan wordt gegeven, en neem de streefcijferregeling rondom de doorstroom van vrouwen naar de top hierin mee. 
• In de geplande wetgeving tegen de loonkloof zullen bedrijven jaarlijks moeten rapporteren over de loonkloof in hun organisatie. Koppel dit aan de rapportage van streefcijfers, en niet alleen dat: maak dit effectiever en verplicht grote bedrijven een ‘Gender Equality Plan’ bij te voegen, zoals in Spanje. Denk hierbij aan maatregelen met betrekking tot seksuele grensoverschrijding op de werkvloer moeten staan, beleid op het gebied van instroom, doorstroom en uitstroom en zorgvriendelijk beleid. 
• De Nederlandse regering is van plan om de wetgeving over de loonkloof te baseren op de richtlijn die vanuit de Europese Unie komt. Mocht de Europese Unie beslissen dat alleen bedrijven met meer dan 250 werknemers over de loonkloof moeten rapporteren, laat deze dan in Nederland ook gelden voor kleinere bedrijven (met uitzondering van bedrijven met minder dan 50 werknemers). 
• Geef als overheid het goede voorbeeld. Over de loonkloof binnen de overheid rapport het CBS, maar welk beleid de overheid heeft om dit te verminderen is onduidelijk. Ook is er nog geen breder plan voor meer gendergelijkheid binnen de eigen organisatie. De overheid zou hier een voorbeeld in moeten zijn.

Geld

Uit de Emancipatiemonitor 2022 blijkt dat 55,5% van de vrouwen financieel onafhankelijk is, een kleine stijging ten opzichte van het jaar ervoor. Iemand is financieel onafhankelijk als deze persoon minimaal het minimumloon verdient. Wat ons betreft moet het doel van de overheid verder gaan, namelijk dat zoveel mogelijk mensen duurzaam financieel onafhankelijk kunnen zijn. Hierbij is iemand niet alleen in staat om in het nu, maar ook op de middellange en de langere termijn, onder veranderende omstandigheden, zichzelf en eventuele kinderen bestaanszekerheid te bieden door middel van inkomen uit betaald werk.

Daarbij is het van belang dat mensen: 

1. Zekerheid van werk en een voorspelbaar inkomen hebben, om ook op de lange termijn vrije keuzes te kunnen maken. Bijvoorbeeld het kopen van een huis of gezinsuitbreiding;
2. De mogelijkheid hebben om meer te gaan verdienen om hun koopkracht te kunnen behouden en financiële tegenvallers of gebeurtenissen – zoals een scheiding – op te vangen;
3. Goede werkomstandigheden hebben, want met aantrekkelijk werk en goede werkomstandigheden is iemand in staat om het werk langere tijd uit te voeren zonder ziek te worden (verzuim) of een baan voortijdig te verlaten (uitstroom).